przerywnik

Historia wsi Las

Las jest miejscowością położoną w województwie śląskim. Miejscowość ta znajduje na południowych stokach Beskidu Małego. Nad Lasem możemy podziwiać szczyty Pośredniego Gronia, Pietrasowej i Kamiennej Góry . Przez wieś przepływa potok Dusica. Las położony jest przy drodze z Żywca do Suchej Beskidzkiej (droga nr 946). Graniczą z miejscowościami: Kuków, Kocoń, Kurów. Wieś została zasiedlona na przełomie XVI i XVII wieku przez pasterzy Wołoskich, a założycielami jej byli Komorowscy (najprawdopodnie Krzysztof). Najstarsza informacja o tej wsi pojawia się po raz pierwszy w wizytacji kościelnej parafii diecezji krakowskiej przeprowadzonej w 1598 r. Jest ona wymieniona pośród wsi należących do parafii Ślemię (obecnie Ślemień). Wieś Las nie występuje w rejestrach poborowych z XVI wieku (nawet w rejestrze z 1595 r), więc musiała powstać na kilka lat wcześniej przed 1598r. Wieś Las w owym czasie była własnością szlachecką – właściciel Krzysztof Komorowski, kasztelan sądecki i oświęcimski, który prawdopodobnie lokował ją na prawie wołoskim. Andrzej Komoniecki w swym dziele pt.: „Chronografia albo dziejopis żywiecki” podaje, że wieś Las albo Komorowice posiadała 17 1/2 zarębków, czyli 17 gospodarzy-zarębników i pół zarębka sołtysa. Najstarsze wymieniane nazwiska ze wsi Las to: Siwiec (brak imiona), posiadacz hali Na Pośrednim Groniu i Paweł Szczelina, uczestnik napadu na dwór Komorowskiej w 1606 roku. Pierwsi osadnicy wsi to byli tzw. pasterze Wołoscy lub Wałascy, którzy przybyli z pierwotnej ojczyzny na Bałkanach ( tereny dzisiejszej Albanii, północnej Grecji, Macedonii Słowiańskiej,Południowej Serbii)i wędrując ze stadami owiec i kóz poprzez Góry Karpaty, w tym Transylwanię zasiedlili prawie wszystkie wyżej położone wsie w całych Karpatach. O ich obecności świadczą specyficzne nazwy miejscowości, polan, szczytów,przełęczy, miejsc wypasów owiec na całym szlaku swojej wędrówki w Karpatach.

Historia gminy

      Początki osadnictwa- na terenie obecnej gminy- datuje się od XIII w., kiedy to do doliny żywiecczyzny porośniętej wówczas puszczą karpacką zaczynają docierać  pierwsi osadnicy. Byli to zarówno polscy chłopi – ze wsi niżej położonych – jak i wołoscy pasterze z terenów Karpat Południowych. W owych czasach wsie Ślemień i Kocoń były wioskami rolniczymi zasiedlonymi przez polskich chłopów, natomiast wieś Las zamieszkiwali Wołosi, posługujący się własnymi wzorami budownictwa, oraz własną gwarą. Wsie te – jak wskazują na to fakty historyczne od czasu powstania aż do uwłaszczeń reformy rolnej (w połowie XIX w.), były własnością szlachty i magnaterii.

      W XV w. Właścicielami Ślemienia i okolicznych terenów była rodzina Skrzyńskich herbu „Łabędź”.Po nich dziedzicami zostali Szaszowscy z Gierałtowic.

       Wyjaśnienie pochodzenia nazw wsi leżących na terenie gminy Ślemień podaje kronikarz i jednocześnie wójt żywiecki Andrzej Komoniecki, żyjący na przełomie XVII i XVIII w.

„Ślemię wieś stąd nazwana jest, iż najpierwszy poddany budując sobie w tym  tam miejscu chałupę, nie skrokwił onej sobie, jako tu zwyczaj jest w górach, ale po lachowsku na dwóch sochach wierzch postawił miasto krokwi. Którego pytano co to robi, on odpowiedział że ślemię, gdyż po Zakrakowiu na sochach wierzchy takie ślemieniem nazywają. I stąd dziwując się temu, od jego budynku tego wierzchu Ślemię tę wieś nazwano.”


„Koconie, iż pańskie owce, które z dworu ślemieńskiego były, tam na tym miejscu kocenie swoje miewały albo kociły się.”


„Las wieś nazwana, że przedtem las pański w tym miejscu był, gdzie leśni sobie najpierwej domki pobudowali, a potym wyrąbawszy las, wieś osadzono i Lasem przecie nazwano.”


      W 1545 r. Hieronim Noskowski herbu Szaszor sprzedał Gilowice i Ślemień   braciom Janowi i Wawrzyńcowi rodu Komorowskich herbu Korczak. Na przełomie XVI i XVII w.

      Do Ślemienia i okolicznych wsi na Żywiecczyźnie napłynęła ludność wałaska i zasiedliła te tereny, mieszając się z ludnością miejscową- chłopami ze wsi rolnych. Po śmierci Krzysztofa Komorowskiego w 1608 r. nastąpił podział jego obszernych włości na 3 odrębne dominia, zwane od tej pory państwami: „państwo żywieckie i łodygowickie” – odziedziczył Mikołaj Komorowski, „państwo suskie” – Piotr Komorowski, „państwo ślemieńskie” – Aleksander.

„Państwo ślemieńskie” obejmowało: Ślemień, Kocoń (Koczenie), Komorowice (Las), Gilowice, Kurów, Jeżowice (dzisiaj nieistniejące), Międzysusze (dzisiaj nieistniejące), Łękawicę, Oczków, Pewel Małą i Rychwałd Stary.

      Ze źródeł historycznych wynika, że osobą, która wielce przyczyniła się do rozwoju Ślemienia była Katarzyna z Komorowskich Grudzińska –Lacka. Utworzyła ona Fundację, szpital – przytułek dla ubogich w 1656 r.. Był to jeden z pierwszych szpitali tego typu w Polsce. Murowany budynek szpitala stojący naprzeciwko obecnego kościoła parafialnego w Ślemieniu, został rozebrany w latach 60-tych ubiegłego stulecia. Łożyła także duże sumy na kościół. Dzieki niej utworzono w 1672 r. parafię w Ślemieniu. Na ten cel podarowała rolę zwana Bogdanówką oraz pewną sumę pieniężną. W czasach potopu szwedzkiego Hrabina była inicjatorką założeń obronnych Ziemi Żywieckiej przed Szwedami. Jej dziełem było usypanie przez miejscową ludność szańców i umocnień ziemnych na przełęczy Kocierskiej i okopów we wsi Las.

     Katarzyna Grudzińska umierając w 1675 r. zapisała dobra ślemieńskie Konstancji Krystynie, córce swojego zmarłego kuzyna Krzysztofa, która była żoną Jana Wielopolskiego. W ten sposób Ślemień przeszedł w ręce rodu Wielopolskich herbu „Starykoń” – kartusz z tym herbem wmurowany jest w ścianie kościoła parafialnego w Ślemieniu. W okresie władania dobrami ślemieńskimi przez Hieronima Wielopolskiego i jego żonę Urszulę funkcjonował w Ślemieniu, opodal pałacu, piec hutniczy w którym przetapiano rudę darniową. Hieronim zmarł bezdzietnie w 1779 r. i został pochowany w Warszawie. Ślemień nigdy nie stał się siedzibą rodową jego właścicieli, chociaż były tutaj zbudowane kolejno 2 zamki: 1639 i 1720 roku – dwory obronne oraz całe założenia dworskie wraz z folwarkiem, zakładami: browarem, młynem, piecem hutniczym, warzelnią soli, karczmą, stawami rybnymi i dużym kompleksem lasów. Po śmierci Hieronima Wielopolskiego – „państwo ślemieńskie” przeszło w ręce jego bratanka – Jana. W połowie XIX w. Dobra te zakupione zostały przez hrabiego Branickiego, a po I rozbiorze w 1772 r. znalazły się w granicach Austrii.

Powstał wówczas, dla wschodniej części powiatu żywieckiego, sad obwodowy – obejmujący 2 miasteczka: Ślemień i Suchą oraz 19 wsi. W 1905 r. sąd ten przeniesiono wraz z istniejącym tutaj więzieniem do Suchej.

     Pod koniec XVIII wieku na terenie Ślemienia, Koconia i Lasu rozwinął się system gromadzkiej organizacji życia społecznego. Po I rozbiorze Rzeczypospolitej w 1772 r., cały obszar obecnej gminy Ślemień znalazł się w granicach Monarchii Austro – Węgierskiej. Żywiecczyzna należała do najuboższych i najgorzej zagospodarowanych rolniczo terenów. Ślemień znalazł się wówczas w lepszej sytuacji, gdyż uzyskiwał dodatkowe dochody z huty żelaza i zlokalizowanej obok niej warzelni soli, a także z wyrębu drewna z rozległych lasów.

Następnymi właścicielami Ślemienia (1907 r.) aż do wybuchu II wojny światowej, byli Tarnowscy herbu Leliwa. Zawierucha wojenna, która objęła cały kraj, nie ominęła także Ślemienia Nastąpiły masowe przesiedlenia miejscowej ludności na teren Generalnej Guberni. W lasach aktywnie działała partyzantka Armii Krajowej oraz Bataliony Chłopskie. W kościele na Jasnej Górce Niemcy urządzili punkt oporu. Po wojnie upaństwowiono dobra dworskie Tarnowskich, rozparcelowano teren parku wokół dworu, rozebrano większość zabudowań dworskich, zburzono karczmę, zlikwidowano stawy rybne. Założono Szkołę Podstawową, utworzono Ochotniczą Straż Pożarną, Ośrodek Zdrowia, Urząd Pocztowy oraz Urząd Gminy, który funkcjonował do lipca 1976 r.. Od 1 sierpnia 1976 r. w wyniku połączenia gmin: Gilowice, Ślemień, Łękawica powstała licząca 11 sołectw gmina Gilowice- Ślemień.
Po piętnastu latach, w 1991 r. Gmina Ślemień powróciła do dawnych granic i znów stała się samodzielną jednostką administracyjną. W jej administracyjny obszar wchodzą następujące sołectwa: Ślemień, Kocoń, Las. Gmina Ślemień zajmuje obszar 46 km2. Średnia gęstość zaludnienia wynosi około 75 osób/ km2.

     Gminy Ślemień położona jest w Beskidzie Małym. Z racji górskiego położenia teren gminy w 60% jest zalesiony, dzięki czemu idealnie nadaje się do celów rekreacyjnych i turystycznych. Szatę roślinną w głównej mierze stanowią lasy jodłowo-świerkowe, natomiast w dolinach cieków wodnych występują skupiska lasów mieszanych, iglasto-liściastych.
Doliny rzeczne Lękawki i Kocońki są w przewadze odlesione i wykorzystywane rolniczo.
Dla zachowania unikalnych walorów krajoznawczych i kulturowych przewiduje się włączenie obszaru gminy w obręb Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego strefy ochronnej. Najciekawsze szlaki turystyczne w okolicy powadzą na szczyt Potrójnej (888 m n.p.m.), Mandohory (934 m n.p.m. ), Leskowca (920 m n.p.m.) i na wzniesienia pasma pewelsko – ślemieńskiego. W pobliżu źródła Krzywego Potoku, w granicach wsi Las, jest Jaskinia Komonieckiego. Odkryto w niej ślady osadnictwa z czasu paleolitu, ale częściowo zawalony strop utrudnia dostęp do jej wnętrza.

Gmina ma przede wszystkim charakter rolniczy, jednak z racji położenia w atrakcyjnym rejonie górskim obecnie coraz większe znaczenie zaczyna odgrywać turystyczna funkcja gminy

Wybrane obiekty zabytkowe na terenie gminy Ślemień :

Sołectwo: Ślemień

  • Kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela z 1842-53 r.
  • Sanktuarium p.w. Narodzenia NMP – Jasna Górka z 1862-66 r.
  • Figura – Chrystus Nazaretański z 1816 r.
  • Figura Św. Jana Nepomucena z 1818 r.
  • Kapliczka na kolumnie z 1 ćw. XIX w.
  • Kapliczka – Chrystus Upadający pod krzyżem z 1841 r.
  • Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z lat 60-tych XIX w.
  • Figura Matki Boskiej z 1881 r.
  • Figura – Chrystus Nazaretański z 1882 r.
  • Figura Matki Boskiej z 1885 r.
  • Kapliczka – Chrystus upadający z końca XIX w.
  • Ruina pieca hutniczego – spalony w 1780 r.
  • Pomnik Grunwaldzki z 1910 r.
  • Kaplica drewniana na granicy z Pewlą Ślemieńską.
  • Grupa starych chałup i szop z kapliczką Chrystusa Upadającego.
  • Kuźnia z przełomu XIX i XX w.
  • Zbiorowy grób partyzantów z 1944 r.
  • Kościół Najświętszej Marii Panny na Jasnej Górce z XIX w.

Sołectwo : Kocoń

  • Kapliczka – Chrystus Upadający z 1810 r.
  • Kapliczka p.w. Przemienienia Pańskiego z 1863 r.
  • Figura – Krzyż z końca XIX w.
  • Figura Pana Jezusa Ukrzyżowanego z początku XX w.

Sołectwo : Las

  • Kapliczka Chrystus Upadający z 1810 r.
  • Figura Św. Jana Nepomucena z końca XIX w.
  • Figura – Chrystus Nazaretański z początku XIX w.
  • Figura – Chrystus Nazaretański z końca XIX w.
  • Chałupa z 1867 r.
  • Dzwonnica loretańska
  • Wodospad Dusicy (na zboczach Pośredniego Gronia)
  • Grota Komonieckiego (na zboczach Pośredniego Gronia)

Kilka najciekawszych miejsc w gminie Ślemień :

„ …W Ślemieńskim zaś Państwie w Pośrednim Groniu w Hali Siwcowej nad wsią Lasem jest skała wielka, co przed nią wierzchem woda idzie, a pod nią dziura jest, w którą może sto statku wegnać i w niej tam sposobnie stanąć; będąc w skale obszerno, jak jaskinia jaka z natury uczyniona…” W ten oto malowniczy sposób wójt żywiecki Andrzej Komoniecki opisał w „Dziejopisie Żywieckim” napisanym w latach 1699-1728 najpiękniejszą jaskinię Beskidu Małego. Niewątpliwie jest to najpiękniejsza i najbardziej malownicza jaskinia Beskidu Małego. Zwłaszcza w okresie zimowym i wczesnowiosennym jaskinia ta zachwyca wieloma niezwykłymi formami lodowymi. Nacieki lodowe tworzą stalagmity, stalagnaty a czasami nawet stalaktyty. Spływający nad otworem wejściowym wodospad o wysokości ok. 2,5m w zimie często zamarza tworząc naturalną firanę zasłaniającą część wejścia, niczym draperie naciekowe.

      Jaskinia jest obiektem bezpiecznym i nie wymaga specjalistycznego sprzętu czy też doświadczenia speleologicznego. Otwór jaskini ma szerokość ok. 16m, a jego przeciętna wysokość wynosi ok. 2m. Jest więc bardzo obszerny. Sama jaskinia ma powierzchnię ok.115m², a przeciętna wysokość stropu we wnętrzu jaskini wynosi od 1 do 1,5m. Nie dziwi więc opis Andrzeja Komonieckiego, według którego do jaskini można było wegnać „sto statku”- czyli zwierząt hodowlanych nieraz ukrywanych tutaj przed rabunkiem czy też rekwizycją. Ponoć ostatni raz jaskinia służyła temu celowi w czasie II wojny światowej. Wtedy to właśnie gospodarze z pobliskiego Targoszowa ukrywali w niej przed okupantem ponad 50 koni.

       Jak dowiodły badania i znaleziska w jaskini i jej otoczeniu, miejsce to znane było podobno już przez człowieka prehistorycznego. Fragmenty średniowiecznej ceramiki i ślady po ogniskach świadczą o obecności człowieka w okresie średniowiecza. Chociaż jaskinia znana jest co najmniej od kilkuset lat, to dla turystyki została ona odkryta stosunkowo niedawno, bo dopiero w 1983 roku! Wtedy to właśnie za sprawą Aleksego Siemionowa, działacza Komisji   Turystyki Górskiej Oddziału PTTK w Wadowicach i autora monografii „Ziemi Wadowickiej”, po raz pierwszy użyto nazwy – „Jaskinia Komonieckiego”. W ten sposób prawie po 300 latach od powstania pierwszego pisemnego przekazu o jaskini, autor „Dziejopisu” znalazł swoje miejsce na mapach turystycznych i przewodnikach Beskidu Małego.

     Pomimo, że jaskinia jest zaznaczona na współczesnych mapach turystycznych, dojście do niej nie jest sprawą łatwą. Nie ma bowiem znakowanego szlaku turystycznego prowadzącego bezpośrednio do tego wspaniałego miejsca. Dlatego też dla chętnych odwiedzenia jaskini proponuję dojście do niej niełatwą, lecz skuteczną drogą. Wycieczkę proponuję rozpocząć w miejscowości Las obok remizy OSP i stąd należy wyruszyć wzdłuż potoku Dusica w kierunku jego źródeł. Po około półtoragodzinnej wędrówce przez zakola i meandry głównego dopływu potoku Dusica, po wyjściu na wysokość ok. 750m n.p.m. nieuchronnie znajdziemy się przy Jaskini Komonieckiego.

     Od 1993 roku Jaskinia Komonieckiego jest pomnikiem przyrody nieożywionej. Miejscowi leśnicy twierdzą, że teren jaskini jest częścią Rezerwatu Przyrody „Madohora” położonego w partii szczytowej Łamanej Skały – dlatego też obszar jaskini i teren ją otaczający podlega szczególnej ochronie!  Około 50m poniżej otworu jaskini znajduje się Wodospad Dusicy o szerokości ok. 4 m i wysokości progu ok. 5m. Jest to największy wodospad w Beskidzie Małym.

Zakocierz – przysiółek w Polsce położony w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Ślemień.  Na terenie przysiółka Zakocierz znajduje się schronisko studenckie Chatka pod Potrójną. Na wysokości 795m n.p.m., w pobliżu szlaku czerwonego, położony jest pomnik przyrody  tzw. Baszta Skalna (skałka Na Zakocierzy) o wymiarach 6,5×3,5x10m.

Będąca ostańcem piaskowcowo-zlepieńcowym i naturalnym odsłonięciem piaskowców istebniańskich. Ma ona formę bloku skalnego z tzw. oknem i jest przykładem form erozyjnych.

Kościół Najświętszej Marii Panny na Jasnej Górce z XIX w – Budowę kaplicy ku czci Najświętszego Imienia Maryi Panny rozpoczął w 1858 r. ks. proboszcz Antoni Antałkiewicz. Uroczyste poświęcenie kaplicy odbyło się 12 września 1866 r. Ponieważ z roku na rok pielgrzymów przybywało przystąpiono do rozbudowy kaplicy. Obecnie sanktuarium posiada 3 nawy oraz przedsionek i prezbiterium.

     Na początku XX w. pod kościołem została wykuta grota skalna, do której spływa woda, która wg wierzeń ma moc uzdrawiającą. W kamiennej wnęce znajduje się figurka Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej. Początek źródełka znajduje się za ołtarzem, w miejscu starej kaplicy.

     Kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny na Jasnej Górce jest zabytkiem klasy IV, zbudowany  w XIX w. w stylu barokowym. Wnętrze świątyni zdobią malowidła przedstawiające sceny z życia Najświętszej Maryi Panny, św. Józefa i małego Jezusa.

     W ołtarzu głównym znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, namalowany na desce o wymiarach 117*90cm. Jego autorem jest Błażej Luks. Obraz zasłonięty jest zasuwami: jedną z obrazem Maryi ze św. Anną i św. Joachimem, a drugą z objawieniem fatimskim. Podczas uroczystości obraz jest odsłaniany.

Ruiny pieca hutniczego – w okresie władania dobrami ślemieńskimi przez Hieronima Wielopolskiego, funkcjonował w Ślemieniu, opodal pałacu, piec hutniczy, w którym przetapiano w nim niskoprocentową rudę darniową. Do uzyskiwania wysokich temperatur stosowano węgiel drzewny, wypalany na leśnych polanach, zwanych mielerzami.  Piec miał pojemność kilkunastu stóp kubicznych. Układano w nim warstwami rudę i węgiel drzewny.

Koło wodne poruszało młoty i za pomocą miechów wtłaczało powietrze do pieca. Rocznie produkowano 100 tys. cetnarów żelaza. Piec ten spalił się w 1780 r. wraz z zakładem fryszerskim, piłą, warzelnią soli i nie został już nigdy odbudowany.

Jaskinia Czarne Działy I

Położenie: Ślemień

Długość: 32m

Ekspozycja otworu: ku południowemu wschodowi

Jaskinia składa się z trzech części:

I część – centralna, zwana  Sala Pudy od napisu na jednej ze ścian. Jest ona przestronna o

wymiarach 5m na 3,5m i wysokości 5m.

II część – schodząc ku zachodowi ok. 3m po stromym usypisku dochodzi się do dość obszernego korytarza o przebiegu płn. – zach. Jest to wysoka szczelina /ok. 5 m/ o równym dnie i

regularnych ścianach, zwężająca się ku górze.

III część – to partie jaskini na wsch. od Sali Pudy. Zwężą się ona tu przechodząc w krótki, wysoki korytarzyk, przedzielony brzytwą skalną doprowadzający do Salki II.

Jaskinia Czarne Działy II

Położenie: Ślemień

Długość: 28m

Ekspozycja otworu: ku południowemu wschodowi

Otwór jest niepozorny, pionowy. Dostajemy się nim  do studni wejściowej o głębokości ok. 4,5m przechodzącej w szczelinę. Około 5,8m od studni wejściowej znajduje się zawalisko ogromnych bloków zaklinowanych miedzy ścianami szczeliny, tworzących „balkon”.

 

Jaskinia Czarne Działy III

Położenie: Ślemień

Długość: 64,5m

Jaskinia składa się z dwóch części:

I część – otwór wejściowy w kształcie trójkąta prowadzi do pionowej studni o głębokości 5,5m. Poniżej znajduje się korytarz z pochyłą wnęką W środku znajduje się Wielka Sala i Mała Sala.

II część –  prosty korytarz o długości 5,5m prowadzi do Wielkiej Sali.

Jaskinia osuwiskowa. Dno pokryte rumoszem, gruzem, różnej wielkości głazami.

 

Jaskinia Czarne Działy IV

Położenie: Ślemień

Długość: 3m

Ekspozycja otworu: ku południowemu wschodowi

Niepozorny otwór wejściowy prowadzi do prostej szczeliny. Za wejściem jest ona wąska, poniżej poszerza się ku górze. Dno pokryte rumoszem.

Położenie gminy Ślemień

     Beskid Mały to niewysoka grupa górska ciągnąca się od Bielska-Białej na zachodzie po dolinę Skawy na wschodzie. Od południa graniczy z Beskidem Żywieckim, a północnymi stokami opada w kierunku starych podbeskidzkich miast, takich jak Kęty, Andrychów i Wadowice. W dolinie Soły (która dzieli beskid na dwie części) wybudowano trzy zapory –  w Czańcu, Porąbce, Tresnej. Dzięki spiętrzeniu wody powstały duże, malowniczo położone wśród gór sztuczne jeziora: Czarnieckie, Międzybrodzkie i Żywieckie, wraz z zaporami tworzą tak zwaną kaskadę Soły.

     Wyróżnia się na tle Beskidów charakterystyczną, zwartą formą. Dzieli się na dwie części: Pasmo Magurki Wilkowickiej i Góry Zasolskie, zwane też Grupą Łamanej Skały. Dwie główne części Beskidu Małego rozdziela rzeka Soła, wraz z utworzonymi na niej sztucznymi jeziorami. Turyści czasem zaliczają do Beskidu Małego również  niewielkie Pasmo Pawelskie.

     Niewiele dziś można powiedzieć o zwierzynie Beskidu Małego. Zniknęły pierwotne puszcze, zniknął również gruby zwierz. W 1870 roku podobno padł ostatni niedźwiedź. Obecnie z większych ssaków występują tutaj jelenie, sarny, dziki. Znacznie więcej jest ptactwa. Można spotkać myszołowa zwyczajnego, krogulca, jastrzębia i pustułki. Pojawiają się również bażanty i dzięcioły. Z gadów i płazów wymienić należy żmiję zygzakowatą i jaszczurkę żyworodną oraz salamandrę plamistą. Spotkać można padalca, a w niektórych rejonach występuje też gniewosz.

     Gmina Ślemień jest położona w malowniczych obszarach Beskidu Małego, a dokładniej w jednej z jego części czyli Górach Zasolskich.

Góry Zasolskie – ich nazwa wiąże się z ich położeniem – „za Sołą”.

     Zgrupowane w podłużne i poprzeczne, mniejsze lub większe pasemka, poprzecinane niezliczoną ilością przełęczy, siodeł i dolin góry sprawiają wrażenie pofałdowanego płaskowyżu. Zbudowane są w większości z piaskowca, przemieszanego z łupkami. Takie podłoże, w  połączeniu z brunatnymi i gliniastymi glebami, świetnie nadaje się pod uprawy, nic więc dziwnego, że na stokach rozłożyły się liczne gospodarstwa rolne. Góry Zasolskie zwane też grupą Łamanej Skały, dzielą się na cztery pasma: grupę Leskowca wraz okolicznymi wzniesieniami, pasemko Ostrego Wierchu, pasmo Łamanej Skały oraz pasmo Cisowych  Grap i Bukowskiego Gronia.

     Najważniejsze szczyty Gór Zasolskich to: Leskowiec (922m), Jaworzyna, zwana również Groniem Jana Pawła II (890m), Łamana Skała (929m), Cisowe Grapy (853m) oraz Bliźniaki (564m).

Najczęstszym zbiorowiskiem roślinnym była buczyna karpacka. Do roślin tych należy żywiec gruczołowaty, żywokost sercowaty oraz zawilec gajowy. Buczyny zachowały sie w rejonie Kocierza (rezerwat „Szeroka„) oraz na stokach Hrobaczej Łąki (rezerwat „Zasolnica„).

 

Leskowiec i Jaworzyna – stanowią integralną całość, ale nie należy ich ze sobą mylić. Warto pamiętać, że popularne schronisko na Leskowcu nie jest wcale na Leskowcu, tylko na Jaworzynie. Leskowiec jest trzecim co do wysokości szczytem Beskidu Małego, a drugim w  Górach Zasolskich. Z wierzchołka rozpościera się wspania­ła panorama, obejmująca niemal wszystkie sąsiednie pa­sma górskie. Imponująco przedstawia się pasmo Babiej Góry oraz Poli­ca. Przy dobrej pogodzie widać nawet szczyty tatrzańskie.

     Jaworzyna, nazywana od kilku lat Groniem Jana Pawła II, należy do najczęściej odwiedzanych szczytów Beskidu Małego. Przy schronisku krzyżują się liczne szlaki, wśród nich Szlak Białych Serc z Rzyk-Jagódek. Mogą nim wędrować osoby starsze i niepełnosprawne. Na Groniu Jana Pawła II jest też kaplica wzniesiona w 1995 r. oraz stalowy krzyż z 1991 r., poświęcony „ludziom gór”. We wnętrzu kaplicy stoi fo­tel, na którym siedział Jan Paweł II podczas wizyty w Skoczowie w 1995 r. Niemal całą kaplicę wypełnia ołtarz z ciekawą inskrypcją: „Jest nas troje: Bóg, góry i ja.”

Szlaki do schroniska na Leskowcu:

Z przełęczy Kociarskiej przez Łamaną Skałę – czerwony

Z Krzeszowa Górnego – czerwony

Z Andrychowa przez Gancarz – zielony

Z Mucharza przez Suszyce i Królewiznę – zielony

Z Wadowic, przez Łysą Górę i Ponikiew – niebieski

Z Krzeszowa Dolnego przez Targoszów – żółty

Z Czartaka przez Kamień i Królewiznę – żółty

Z Rzyk-Jagódek – czarny

Z Rzyk-Jagódek Szlakiem Białych Serc – trasa oznakowana serduszkami koloru białego

Łamana Skała ( Madohora 929m) – Obcobrzmiąca nazwa Madohora pochodzi z języka słowackiego, ale wskazuje na wyraźne związki z osadnictwem wołoskim. Najprawdopodobniej brzmiała niegdyś Mładohora — o literze „ł” lubili zapominać austriaccy kartografowie, wykreślający pierwsze dokładne mapy Beskidów. Do dziś jednak nie udało się ustalić, z jakiej przyczyny używana jest w odniesieniu do tej góry. Inaczej jest z nazwą Łamana Skała, używaną już w XV w.,- co potwierdzają źródła historyczne. Oddaje ona doskonale charakter szczytu – „połamanego” skalnego wyniesienia.

     Jest najwyższym szczytem Gór Zasolskich i drugim (po Czuplu) w całym Beskidzie Małym. Poro­śnięta obficie dzikimi drzewo­stanami, nie posiada żadnych punktów widokowych. Lasy wo­kół szczytu tworzą jednak inte­resujący rezerwat, nazywany Madohorą. Chroni on 70 ha bu­czyny karpackiej i 180-letnich świerków. Wysokie drzewa chylą gałęzie niemal do samej ziemi, w sposób charakterystyczny dla lasów górnoreglowych. Tu jednak o re­glu górnym nie ma mowy, stąd zjawisko jest pewną osobliwością, nie jedyną zresztą. W załomach skalnych występuje wiele gatunków mchu, wśród nich wiele rzadkich w polskich górach.

Szlaki na Łamaną Skałę:

Z Przełęczy Kociarskiej przez Potrójną – czerwony

Z Porąbki przez Przełęcz Kociarską i Potrójną – zielony i czerwony

Z Przełęczy Kociarskiej przez Ścieszków Groń – zielony

Z Leskowca przez przełęcz Beskidem i Potrójną – czerwony

Z Krzeszowa Górnego przez Ścieszkówkę i Czarną Górę – zielony

Z Ślemienia przez Kocoń i Las – niebieski i czerwony

Rezerwat przyrody „Madohora” – rezerwat leśny „Madohora” w Górach Zasolskich obejmuje podszczytowy rejon Łamanej Skały. Utworzony w 1960 r. dzięki staraniom prof. Stefana Myczkowskiego, który zwrócił uwagę na doskonale zachowany drzewostan Madahory, powierzchnia 71,8ha. Dolnoreglowabuczyna karpacka, w partii szczytowej zbiorowiska świerczyny typowej dla regla górnego. Świerki posiadają tu chrakterystyczne korony w kształcie stożków i są ugałęzione do samej ziemi. Z osobliwości florystycznych występuje rzeżucha trójlistkowa i specjalne gatunki mchu, chrakterystyczne dla masywu Babiej Góry. Rezerwat leży na terenie gmin: Ślemień (woj. śląskie) i Andrychów (woj. małopolskie).

Flora – gatunki mszaków znajdujące się na „Czerwonej liście mchów zagrożonych w Polsce”:

Dicranella humilis

Rhabdoweissia crispata

Paprotniki, rośliny nagonasienne i okrytonasienne są tu reprezentowane przez 129 gatunków. Oto kilka podlegających ścisłej ochronie:

omieg górski

podrzeń żebrowiec

widłak wroniec

widłak jałowcowaty

widłak goździsty

Kilka gatunków roślin podlegających częściowej ochronie:

kopytnik pospolity

goryczka trojeściowa

paprotka zwyczajna

pierwiosnek wyniosły

     W części szczytowej występują wychodnie skalne zbudowane z piaskowców i zlepieńców warstw istebiańskich dolnych dochodzące do kilkunastu metrów wysokości. W niżej położonych częściach rezerwatu występują piaskowce godulskie. Znajdują się tu ciekawe formy skalne. Gleby w części szczytowej mają odczyn silnie kwaśny (związane jest to z występowaniem świerczyny górnoreglowej), w niższych partiach gleba bielicowa i brunatna, a w okolicy źródeł gleby torfiaste i glejowe. Drzewostan składa się ze starzejącej się generacji świerka pospolitego prawdopodobnie naturalnego pochodzenia, stopniowo zastępowanego naturalnym odnowieniem jodły , jarzębiny, buka i jaworu. Wyróżniony przez prof. Myczkowskiego zespół roślinny nawiązujący florystycznie do górnoreglowego boru świerkowego ulega stopniowym przemianom w kierunku dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego.

Cisowe Grapy, Kocierz – Cisowe Grapy to dwa odrębne szczyty – Cisowa Grapa Północna (810m) Cisowa Grapa Południowa (853m),  nazywa­na Wielkim Cisownikiem. Oba wierzchołki spina Cisowa Przełęcz. Choć z nazwy wszystko tu „cisowe”, próżno szukać cisów.. Określenie jest je­dyną pamiątką po rozległych lasach ciso­wych, jakie przez wieki porastały pasmo. Wycięto je do cna około 150 lat temu. Imponujący drzewostan Cisowych Grap tworzą przede wszystkim świerki oraz las mieszany, typowy dla Beskidu Małego.

     Prowadzi tędy szlak czerwony, przecinający z zachodu na wschód cały Beskid Mały. Do Cisowej Przełęczy można też dojść za niebieskimi znakami od północnego zachodu. Północno-Wschodni stok jest niedostępny. Strome zbocza są rajem dla dzikiej zwierzyny; saren, jeleni, dzików, rysi, a ostatnio nawet wilków. Od czasu do czasu zapuszczają się na te tereny niedźwiedzie. W latach osiemdziesiątych jeden miś doszedł aż do Porąbki, gdzie spustoszył wiele gospodarstw.

     Do pasma Cisowych Grap zalicza się również Kocierz (879m), nazy­wany Szeroką Górą. Na jego południowym zboczu i w części północnej utworzono w 1960 roku rezerwat leśny, w którym chronione są wspaniałe okazy buków, jesionów i wiązów, liczące 300 lat.

Szlaki Pasma Cisowych Grap:

Z Przełęczy Kociarskiej przez Kocierz, Cisową Grapę Południową na Cisową Grapę Północną – czerwony

Z Żarnówki Małej przez Żar, na Cisową Grapę Południową – czerwony

Z Tresnej przez Kościelec i Jaworzynę na Cisową Przełęcz – niebieski

Bliźniaki (564m) –  ten pas wzniesień ciągnie się od Andrychowa do Wadowic. Tworzą go: Gronie (503m), wapienia (531m), Ostry Wierch (562m), Bliźniaki (564m) i Iłowiec (477m). Są to zalesione kopyczki, stromo opadające ku północy i południowi. Szczyt, od którego pasmo wzięło swą nazwę, ma charakterystyczny, dwugarbny grzbiet. Oba garby są podobne – jak bliźniaki. Na niektórych starych mapach można się jeszcze zetknąć z nazwa Sokolec, ale jest ona błędna i nie najładniejsza.

Szlak Pasma Bliźniaków:

Z Inwałdu do Gorzenia – żółty

Pasmo Pawelskie – jest to maleńki obszar, praktycznie jeszcze nie odkryty przez turystów. Wciąż pozostaje w cieniu szlaków i atrakcji sąsiedniego Pasma Babiogórskiego i Gór Zasolskich. Zresztą do dziś tak naprawdę nie wiadomo, do jakiej grupy górskiej należy to pasmo – do Beskidu Małego, Średniego czy do Beskidu Żywieckiego. Na Pasmo Pawelskie składają się między innymi Janikowa Grapa (737m), Zwaliska (757m), Baków (766m), Gachowizna (758m), Kościanka (701) I Wajdów Groń (677m). Tworzą one niewysoki, lecz wyraźny grzbiet o prawie równoleżnikowym przebiegu, ograniczony od północy dolinami Łękawki i Kocońki, a od południa Pewlicy i Kurówki. Najwyższe wzniesienie pasemka – Baków – nazywane też Czeretnikiem.

Szlaki Pasma Pawelskiego:

Z Jeleśni przez Zwaliska i Baków na Gachwiznę – żółty

Ze Ślemienia przez Gachowiznę do Huciska – niebieski